Song has been attributed to Ben Zion Wittler (1907-1961). The compilers heard the song from Aaron lrlicht of Montreal. Krochmalne Street was the ambience of the underworld in Warsaw, which Yiddish writer Isaac Bashevis Singer often described in his stories.
Krokhmalne Street, I know it well,
I was born there,
without this street I would certainly
have been lost a long time ago.
The damp cobblestones, covered with dirt,
the house getting run down,
the man, rubbing his cold hands
and thinking: “Where can I get coal?”
The woman standing with two bagels
looking for someone who wants (to buy) them,
the youngster perishing from hunger
girding himself not to fall down.
And even that girl over there,
who would sell her body,
and, too, the guy who grabs his chance
and then runs away.
Krokhmalne Street, you are dear to me,
have a special place in my heart,
I would stretch out my neck for you
and let them chop off my head.
This little town square is my home
the street is my mother,
my brother, the dust of the street,
my sister, the very stones.
I never had a home
the street gave birth to me,
I was a child of the street,
and the street raised me.
No mother, no father,
as if I was not born to people,
I loitered alone in the street,
hungry and frozen
and if some time my heart
trembled and complained,
and I wanted, from a mother’s mouth,
a word of consolation,
I would run out there to the little spot,
and meet my guys,
and that replaced my sisters
my mother and my father.
Sometimes, when I go out to the street
and want to stroll around,
I am sure that my legs
will lead me to Krokhmalne.
I’ve been like that since my childhood
I cannot avoid it,
I am drawn only to poverty,
to people who suffer,
to people who toil
and battle terribly with want,
those for whom their ideal
is a dry piece of bread.
Such people do not know
luxury or splendor.
Fathers, mothers, young children
are toiling day and night.
Krokhmalne gas, ikh ken zi gut,
lkh bin in ir geboyrn,
On der gas volt ikh gevis
Shoyn lang geven farloyrn.
Der faykhter bruk, mit shmuts badekt,
Dos hoyz vos halt in foyln,
Der yid vos raybt di hent fun kelt
Un trakht: Vu nemt men koyln?
Di troy vos shteyt mit beygl tsvey
Un zukht far zay a baln,
Der yung vos geyt fun hunger oys
Un shtarkt zikh nisht tsu fain.
Afile oykh dos meydl dort,
Vos vii ir layb farkoyfn,
Un oykh der yat, vos khapt a shans
Un tut dermit antloyfn.
Refrain:
Krokhmalne gas, du bist mir lib,
In hartsn ayngebakn,
lkh volt far dir mayn haldz geshtrekt,
Dem kop gelozt ophakn.
Dos pletsl, dos iz mayn heym,
Di gas, zi iz mayn mame,
Mayn bruder iz der shtoyb fun gas,
Di shvester – shteyner same.
Kh’hob keyn mol keyn heym gehat,
Di gas hot mikh geboyrn,
lkh bin der gas a kind geven,
Di gas hot mikh dertsyogn
Keyn mame nisht, keyn tate nisht,
Vi nisht fun mentsh geboyrn,
Gevalgert zikh in gas aleyn,
Gehungert un gefroyrn,
Un oyb a mol s’heybt on mayn harts
Tsitern un klogn,
lkh volt gevolt a mames moyl
Zol mir a treyst-vort zogn.
Loyf ikh aroys tsum “pletsl” dort,
Tref zikh mit mayne yatn,
Fartret dos mir di shvester mayne,
Di mamen mit dem tatn.
Az ikh gey a mol in gas aroys
Un vii zikh durkhshpatsirn,
Zikher bin ikh az mayne fis
Vein mikh tsu krokhmalne firn.
Fun kindheyt on bin ikh azoy,
Es vet mikh gornisht maydn,
Es tsit mikh nor tsu oremkeyt,
Tsu mentshn velkhe laydn.
Tsu mentshn velkhe horeven,
Kemfn shreklekh mit der noyt,
Vos far zey-der ideal
lz a trukn shtikl broyt.
Mentshn azelkhe veysn nisht
Fun luksus un fun prakht,
Tates, mames, yunge kinder
Horeven tog un nakht.
קראָכמאָלנע גאַס, איך קען זי גוט,
איך בין אין איר געבױרן,
אָן דער גאַס װאָלט איך געװיס
שױן לאַנג געװען פֿאַרלױרן.
דער פֿײַכטער ברוק, מיט שמוץ באַדעקט,
דאָס הױז װאָס האַלט אין פֿוילן,
דער ייִד װאָס רײַבט די הענט פֿון קעלט
און טראַכט: װוּ נעמט מען קױלן?
די פֿרױ װאָס שטײט מיט בײגל צװײ
און זוכט פֿאַר זײ אַ בעלן,
דער יונג װאָס גײט פֿון הונגער אױס
און שטאַרקט זיך נישט צו פֿאַלן.
אַֿפילו אױך דאָס מײדל דאָרט,
װאָס װיל איר לײַב פֿאַרקױפֿן,
און אױך דער יאָט, װאָס כאַפּט אַ שאַנס
און טוט דערמיט אַנטלױפֿן.
רעפֿרײן:
קראָכמאַלנע גאָס, דו ביסט מיר ליב,
אין האַרצן אײַנגעבאַקן,
איך װאָלט פֿאַר דיר מײַן האַלדז געשטרעקט,
דעם קאָפּ געלאָזט אָפּהאַקן.
דאָס פֿלעצל, דאָס איז מײַן הײס,
די גאָס, זי איז מײַן מאַמע.
מײַן ברודער איז דער שטױב פֿון גאַס,
די שװעסטער – שטײנער סאַמע.
כיהאָב קײן מאָל קײן הײם געהאַט,
די גאַס האָט מיך געבױרן,
איך בין דער גאַס אַ קינד געװען,
די גאַס האָט מיך דערצױגן.
קײן מאַמע נישט, קײן טאַטע נישט,
װי נישט פֿון מענטש געבױרן,
געװואַלגערט זיך אין גאַס אַלײן,
געהונגערט און געפֿרױרן,
און אויב אַ מאָל סיהײבט אָן מײַן האַרץ
ציטערן און קלאָגן,
איך װאָלט געװאָלט אַ מאַמעס מױל
זאָל מיר אַ טרײיסט-װאָרט זאָגן,
לױף איך אַרױס צום פּלעצל דאָרט,
טרעף זיך מיט מײַנע יאָטן,
פֿאַרטרעט דאָס מיר די שװעסטער מײַנע,
די מאַמען מיט דעם טאַטן.
אַז איך גײ אַ מאָל אין גאָס אַרױס
און װיל זיך דורכשפּאַצירן,
זיכער בין איך אַז מײַנע פֿיס
װעלן מיך צו קראָכמאָלנע פֿירן.
פֿון קינדהײט אָן בין איך אַזױ,
עס װעט מיך גאָרנישט מײַדן,
עס ציט מיך נאָר צו אָרעמקײיט,
צו מענטשן װעלכע לײַדן,
צו מענטשן װעלכע האָרעװען,
קעמפֿן שרעקלעך מיט דער נױט,
װאָס פֿאַר זײ – דער אידעאַל
איז א טרוקן שטיקל ברױט.
מענטשן אַזעלכע װײסן נישט
פֿון לוקסוס און פֿון פֿראַכט,
טאַטעס, מאַמעס, יונגע קינדער
האָרעװען טאָג און נאַכט.
Song Title: Krokhmalne Gas
The Songs of Generations: New Pearls of Yiddish Song anthology comprises songs that were either never printed before or appeared in rare and inaccessible publications — sometimes in different versions and without proper sources. Most of the songs in this book were submitted by readers of Chana and Yosl’s column “Perl fun der yidisher poezye” (Pearls of Yiddish Poetry) in the Yiddish newspaper Der Forverts (The Forward), initiated in October, 1970. Over 25 years, thousands of songs were collected in correspondence and on cassettes from readers throughout the world, and they represent a veritable national Yiddish song archive. Chana Mlotek, in her introduction, writes, “In the course of years the inquiries, contributions and enthusiasm of these readers have kept our own interest unflagging and have reinforced our dedication to this effort. And in recent years our participants have also been augmented by new readers from the former Soviet Russia, who receive our newspaper there or from newly-arrived immigrants in this country and Israel.”
