This song was written by Kariel Broydo while in the Vilno ghetto (see note about author in Geto). Composer unknown.
As dreamer, I made up a lovely dream
So very clear, so sunny,
That I myself became convinced, it seems,
I saw him as before.
And my dream unassuming and so modest
Was a corner, a wall and a roof,
I was pleased with my dream and its happy bequest,
So why did they laugh at my truth?
Our living goes by in such loneliness,
The best moments in gloom, —
How long ago was it — I ask of you,
Like other people too?
Women, you have been born in angry hours,
A time when fear walks in your every step,
In heavy chains your life is kept.
Sisters! upon your shoulders burdens pressing:
When weariness and pain is all you see,
A mother you still have to be.
Now hidden and forbidden is your joy
Woven through years,
Strange and defiled
The hope, the joy
Of your own dearest child.
Children, you are like little lambs, like cattle,
You carry burdens large for your young years,
Your thoughts like elders laced with fears.
At dawn the city lies in rest and sleep,
The night on windows hanging.
And somewhere high on rooftops that are free
The pigeons start to coo.
But you’re marching, tightly marching, in columns,
As if in iron chains you were bound,
And on pavement so hard wooden shoes now resound
As they echo far, far, on the street.
And not by us on soft and silky sheets
Lie pampered women sleeping.
While tired eyes outside now close and cry,
Not understanding why.
Women, you have been born in angry hours,
A time when fear walks in your every step,
In heavy chains your life is kept.
Sisters! upon your shoulders burdens pressing:
When weariness and pain is all you see,
A mother you still have to be.
Now hidden and forbidden is your joy,
Woven through years,
Strange and defiled
The hopes, the cheer
Of your own dearest child.
Women, these angry times will surely vanish
And for our woes, our heartache and our pain
A hope for us will still remain.
A sheynem kholem hob ikh oysgetrakht,
A likhtikn, a klorn,
Az mir aleyn hot zikh shoyn oysgedakht,
Ikh ze im af der vor.
Un geven iz mayn kholem basheydn,
Nor a vinkl, a heym, nor a dakh,
Un ikh bin mit mayn kholem geven tsufridn, —
Far vos hot men mikh oysgelakht?
A lebn geyt farbay in eynzamkeyt,
Di beste tsayt in umet, —
Vi lang bin ikh geven, nu freg ikh aykh,
Mit ale mentshn glaykh?
Froyen, geboyrene in beyze shoen,
Dan ven es loyert shrek af yedn trit,
In shvere keytn ir zayt geshmidt.
Shvester! af aykh ligt itst der yokh der grester;
Dan, ven ir kert tsurik fun mi un payn,
Badarft ir oykh a mame zayn.
Es iz farvert, tseshtert dos glik
Fun yorn lang geshpint,
Un s’iz aykh fremd
Di treyst, di freyd
Fun ayer eygn kind.
Kinder, ir zayt vi shefelekh, vi rinder,
Ir trogt di zorg di groyse far der tsayt,
Ir klert un trakht vi alte layt.
Far tog. Di shtot in shlof iz ayngehilt,
Un es dremlt nakht af shoybn.
Un ergets hoykh af dekher fray
Hobn zikh tsevorket toybn.
Nor du geyst gefast in kolone,
Un af shvern bruk klingen op dayne hiltserne trit
Vi in keytn geshmidt.
Un hilkhn op vayt-vayt in der gas.
Un nit bay undz, af veykhn betgevant
Shlotn froyen nokh tsepyeshtshet.
In droysn klepn zikh di oygn mid,
Farshteyen nit far vos.
Froyen, geboyrene in shvere shoen,
Dan ven es loyert shrek af yedn trit,
In shvere keytn ir zayt geshmidt.
Shvester! af aykh ligt itst der yokh der grester,
Dan, ven ir kert tsurik fun mi un payn,
Badarft ir oykh a mame zayn.
Es iz farvert, tseshtert dos glik
Fun yorn lang geshpint,
Un s’iz aykh fremd
Di treyst, di freyd
Fun ayer eygn kind.
Froyen, s’veln farshvindn beyze shoen!
Far undzer tsar, far undzer leyd un payn,
Vet a treyst far undz nokh zayn.
אַ שײנעם חלום האָב איך אױסגעטראַכט,
אַ ליכטיקן, אַ קלאָרן,
אַז מיר אַלײן האָט זיך שױן אױסגעדאַכט,
איך זע אים אױף דער װאָר.
און געװען איז מײַן חלום באַשײדן,
נאָר אַ װינקל, אַ הײם, נאָר אַ דאַך,
און איך בין מיט מײַן חלום געװען צופֿרידן —
פֿאַר װאָס האָט מען מיך אױסגעלאַכט?
אַ לעבן גײט פֿאַרבײַ אין אײנזאַמקײט,
די בעסטע צײַט אין אומעט,—
װי לאַנג בין איך געװען, נו פֿרעג איך אײַך.
מיט אַלע מענטשן גלײַך?
פֿרױען, געבױרענע אין בײזע שעהען,
דאַן װען עס לױערט שרעק אױף יעדן טריט,
אין שװערע קײטן איר זײַט געשמידט.
שװעסטער! אױף אײַך ליגט איצט דער יאָך דער גרעסטער:
דאַן, װען איר קערט צוריק פֿון מי און פּײַן,
באַדאַרפֿט איר אױך אַ מאַמע זײַן.
עס איז פֿאַרװערט, צעשטערט דאָס גליק
פֿון יאָרן לאַנג געשפּינט,
און ס׳איז אײַך פֿרעמד
די טרײסט, די פֿרײד
פֿון אײַער אײגן קינד.
קינדער, איר זײַט װי שעפֿעלעך, װי רינדער,
איר טראָגט די זאָרג די גרױסע פֿאַר דער צײַט,
איר קלערט און טראַכט װי אַלטע לײַט.
פֿאַר טאָג. די שטאָט אין שלאָף איז אײַנגעהילט,
און עס דרעמלט נאַכט אױף שױבן,
אין ערגעץ הױך אױף דעכער פֿרײַ
האָבן זיך צעװאָרקעט טױבן.
נאָר דו גײסט געפֿאַסט אין קאָלאָנע
און אױף שװערן ברוק קלינגען אָפּ דײַנע הילצערנע טריט
װי אין קײטן געשמידט,
און הילכן אָפּ װײַט־װײַט אין דער גאָס.
און ניט בײַ אונדז, אױף װײכן בעטגעװאַנט
שלאָפֿן פֿרױען נאָר צעפּיעשטשעט.
אין דרױסן קלעפּן זיך די אױגן מיד
פֿאַרשטײען ניט פֿאַר װאָס.
פֿרױען, געבױרענע אין שװערע שעהען,
דאַן װען עס לױערט שרעק אױף יעדן טריט,
אין שװערע קײטן איר זײַט געשמידט.
שװעסטער! אױף אײַך ליגט איצט דער יאָך דער גרעסטער:
דאַן, װען איר קערט צוריק פֿון מי און פּײַן
באַדאַרפֿט איר אױך אַ מאַמע זײַן.
עס איז פֿאַרװערט, צעשטערט דאָס גליק
פֿון יאָרן לאַנג געשפּינט,
און ס׳איז אײַך פֿרעמד
די טרײסט, די פֿרײד
פֿון אײַער אײגן קינד.
פֿרױען! ס׳װעלן פֿאַרשװינדן בײזע שעהען !
פֿאַר אונדזער צער, פּאָר אונדזער ליד און פּײַן,
װעט אַ טרײסט פֿאַר אונדז נאָך זײַן.
Song Title: Froyen
Compiled by sisters Malke Gottleib and Chana Mlotek, this collection of 40 songs, issued on the occasion of the 40th anniversary of the Warsaw Ghetto Uprising, reflects the suffering, despair, longing, as well as the strength, hope and courage that led the last remnant of enfeebled Jews to take up arms against the mammoth Nazi war-machine. Save for five songs, this compilation comprises songs that were actually written or sung in the ghettos and concentration camps. Four exceptions written after the war: “Babi Yar,” “Moyshelekh un Shloymelekh,” “Kadish,” and “Mayn mame hot gevolt zayn oyf mayn khasene” are often presented at commemorative gatherings and were therefore included. The fifth song “Am Yisroel Khay” was written in a D.P. camp and is an affirmation of the will of the survivors to build new lives for themselves, holding high their belief in the endurance of the Jewish people. To enable readers and singers not conversant with the Yiddish alphabet to utilize this collection, We Are Here! Songs of the Holocaust provides parallel transliterations and singable English translations by Roslyn Bresnick Perry.