This song, of the Shauliai ghetto in Lithuania was written after the slaughter of children in the ghettos and concentration camps in March, 1943. The author Khane Kheytin Weinstein, was deported to the Stutthof concentration camp. She survived the war and lives in New York.
In a distant townlet small
Stands a house without a wall.
Through a tiny window pane
To see the world the children strain,
Little boys, minds bright and sound,
Little girls with blond braids wound,
And amid this precious pack
Also peer two eyes so black.
Eyes so black and full of charm,
Nose so small, so pert and warm,
Lips — just right to love and kiss,
Deep black curls hard to resist.
T’was his mother brought him here,
Wrapped in night and full of fear.
Kissed him hard with love and pain,
Quietly tried to explain:
— Here, my child, your place will be.
Listen, child, you must hear me.
I have brought you here to hide,
Threatened is your life outside.
With these children you will play,
Still and quiet you will stay,
Yiddish words can’t come from you,
You no longer are a Jew.
But the child pleads hard, cries too:
– Mother, let me stay with you,
Please don’t leave me here alone.
His crying is a breathless moan.
With her kiss she tries to heal,
Comfort she does not instil,
Child screams no in panic tone,
I’ll not stay here all alone.
In her arms she gathers him.
Softly, sweetly hums a hymn;
Sings — oh, little son, don’t weep
Till she lulls him into sleep.
Then her own tears freely flow,
And she leaves the house to go
Into night with fear and dread.
As she walks- looks straight ahead.
It is cold, the wind blows wild,
A voice is heard; it cries — my child,
You are left in strangers’ care,
I had no choice, just your welfare,
Mother walks, and speaks out loud,
Cold and late it’s dark with clouds,
Wind blows in her face so wild,
God protect my only child!
The house is odd – with people full.
Little boy is mute and still.
Speech nor needs nor will has he,
His smile is seldom there to see.
For him there is no day or night,
No sleep though dark — no play though light.
Vasilco — a name that’s strange
On his shirt — his heart estranged.
Mother wanders here and there,
Like child neither speaks nor cares;
No one knows her tragic state,
And she waits, and waits, and waits.
Like Jochebed and her child,
Moses’ cradle sailed the Nile,
All alone through wind and wild,
Left without her only child.
In a litvish derfl vayt
Shteyt a shtibl on a zayt.
Durkh a fentster nit keyn groys
Kukn kinderlekh aroys,
Yingelekh mit flinke kep,
Meydelekh mit blonde tsep,
Un tsuzamen dort mit zey
Kukn oygn shvartse tsvey.
Shvartse oygn ful mit kheyn,
Hot a nezele a kleyn,
Lipelekh — tsum kushn nor,
Shtark gelokte shvartse hor.
S’hot di mame im gebrakht
Ayngeviklt in der nakht,
Shtark gekusht im un geklogt,
Shtilerheyt tsu im gezogt:
— Do, mayn kind, vet zayn dayn ort.
Her zhe tsu dayn mames vort.
lkh bahalt dikh do derfar,
Vayl dayn lebn drot gefar,
Mit di kinder shpil zikh fayn.
Shtil, gehorkhzam zolstu zayn,
Mer keyn yidish vort, keyn lid,
Vayl du bist nit mer keyn yid.
Bet zikh shtark dos kind bay ir:
Mame, kh’vil nor zayn mit dir,
Loz nit iber mikh aleyn.
S’kind fargeyt zikh in geveyn.
Git zi kushn im a sakh,
Ober s’helft ir nit keyn zakh.
S’kind nor taynet: — Neyn un neyn,
Kh’vil nit blaybn do aleyn.
In di orems nemt zi im.
Un mit veykhkeyt in ir shtim
Zingt zi: — Yingele, du mayn.
Un zi vigt im azoy ayn.
Nokh dem veynt zi fray zikh oys
Un zi tret fun shtub aroys
Ongefilt mit zorg un shrek,
Un zi geyt in nakht avek.
Kalt in droysn un a vint,
Hert a kol zikh: — Oy, mayn kind,
Dikh gelozt af fremde hent,
Andersh hob ikh nit gekent.
Geyt a mame, mit zikh redt.
Un in droysn kalt un shpet,
S’veyt in ponem ir der vint-
Got — bashits mayn eyntsik kind!
Fremde shtub mit mentshn fil.
S’yingele iz shtum un shtil.
Redt nit, bet nit, vii keyn zakh.
Zeltn ven er tut a lakh.
Nit keyn tog un nit keyn nakht.
Nit er shloft un nit er vakht.
Yasilko -a nomen fremd
Af zayn hertsl drikt un klemt.
Mame voglt vu arum,
Vi ir Yosele oykh shtum;
Keyner veys nit, keynem art,
Un zi vart un vart un vart.
Tsu Yokheved iz zi glaykh,
Yayl vi Moyshe afn taykh
Elnt. eynzam afn vint
lz farlozt ir eyntsik kind.
אין אַ ליטװיש דערפֿל װײַט
שטײט אַ שטיבל אָן אַ זײַט.
דורך אַ פֿענצטער ניט קײן גרױס
קוקן קינדערלעך אַרױס,
ייִנגעלעך מיט פֿלינקע קעפּ,
מײדעלעך מיט בלאָנדע צעפּ.
און צוזאַמען דאָרט מיט זײ,
קוקן אױגן שװאַרצע צװײ.
שװאַרצע אױגן פֿול מיט חן,
האָט אַ נעזעלע אַ קלײן,
ליפּעלעך — צום קושן נאָר,
שטאַרק־געלאָקטע שװאַרצע האָר.
ס׳האָט די מאַמע אים געבראַכט
אײַנגעװיקלט אין דער נאַכט,
שטאַרק געקושט אים און געקלאָגט,
שטילערהײט צו אים געזאָגט:
— דאָ, מײַן קינד, װעט זײַן דײַן אָרט.
הער זשע צו דײַן מאַמעס װאָרט.
איך באַהאַלט דיך דאָ דערפֿאַר,
װײַל דײַן לעבן דראָט געפֿאַר,
מיט די קינדער שפּיל זיך פֿײַן,
שטיל, געהאָרכזאַם, זאָלסטו זײַן,
מער קײן ייִדיש װאָרט, קײן ליד,
װײַל דו ביסט ניט מער קײן ייִד.
בעט זיך שטאַרק דאָס קינד בײַ איר:
מאַמע, כ׳װיל נאָר זײַן מיט דיר,
לאָז ניט איבער מיך אַלײן.
ס׳קינד פֿאַרגײט זיך אין געװײן,
גיט זי קושן אים אַ סך,
אָבער ס׳העלפֿט איר ניט קײן זאַך.
ס׳קינד נאָר טענהט: — נײן און נײן,
כ׳װיל ניט בלײַבן דאָ אַלײן.
אין די אָרעמס נעמט זי אים,
און מיט װײכקײט אין איר שטים
זינגט זי: — ייִנגעלע, דו מײַן,
און זי װיגט אים אַזױ אײַן.
נאָך דעם װײנט זי פֿרײַ זיך אױס
און זי טרעט פֿון שטוב אַרױס,
אָנגעפֿילט מיט זאָרג און שרעק,
און זי גײט אין נאַכט אַװעק.
קאַלט אין דרױסן און אַ װינט,
הערט אַ קול זיך: — אױ, מײַן קינד,
דיך געלאָזט אױף פֿרעמדע הענט,
אַנדערש האָב איך ניט געקענט.
גײט אַ מאַמע, מיט זיך רעדט,
און אין דרױסן — קאַלט און שפּעט,
ס׳װײט אין פּנים איר דער װינט —
גאָט — באַשיץ מײַן אײנציק קינד!
פֿרעמדע שטוב מיט מענטשן פֿיל.
ס׳ייִנגעלע איז שטום און שטיל.
רעדט ניט, בעט ניט, װיל קײן זאַך,
זעלטן װען ער טוט אַ לאַך.
ניט קײן טאָג און ניט קײן נאַכט,
ניט ער שלאָפֿט און ניט ער װאַכט.
װאַסילקאָ — אַ נאָמען פֿרעמד
אױף זײַן הערצל דריקט און קלעמט.
מאַמע װאָגלט װוּ אַרום,
װי איר יאָסעלע אױך שטום:
קײנער װײס ניט, קײנעם אַרט,
און זי װאַרט און װאַרט און װאַרט.
צו יוכבֿד איז זי גלײַך,
װײַל װי משה אױפֿן טײַך
עלנט, אײנזאַם אױפֿן װינט,
איז פֿאַרלאָזט איר אײנציק קינד.
Song Title: A Yidish Kind
Compiled by sisters Malke Gottleib and Chana Mlotek, this collection of 40 songs, issued on the occasion of the 40th anniversary of the Warsaw Ghetto Uprising, reflects the suffering, despair, longing, as well as the strength, hope and courage that led the last remnant of enfeebled Jews to take up arms against the mammoth Nazi war-machine. Save for five songs, this compilation comprises songs that were actually written or sung in the ghettos and concentration camps. Four exceptions written after the war: “Babi Yar,” “Moyshelekh un Shloymelekh,” “Kadish,” and “Mayn mame hot gevolt zayn oyf mayn khasene” are often presented at commemorative gatherings and were therefore included. The fifth song “Am Yisroel Khay” was written in a D.P. camp and is an affirmation of the will of the survivors to build new lives for themselves, holding high their belief in the endurance of the Jewish people. To enable readers and singers not conversant with the Yiddish alphabet to utilize this collection, We Are Here! Songs of the Holocaust provides parallel transliterations and singable English translations by Roslyn Bresnick Perry.
